Hiszpańsko-portugalski blackout zmienia europejską energetykę. Polska już wdraża odpowiedź na energetyczne wyzwania XXI wieku

23 czerwca 2025

W obliczu jednego z największych blackoutów w historii Europy, który sparaliżował Półwysep Iberyjski i ujawnił słabości niestabilnych źródeł energii, Polska wyraźnie pokazuje, że bezpieczeństwo energetyczne i rozwój cyfrowy mogą iść w parze z ambitną, pragmatyczną transformacją. Inwestując miliardy euro w nowoczesną energetykę jądrową i technologie SMR, nasz kraj buduje solidny fundament pod rozwój centrów danych, innowacji oraz nowoczesnych usług cyfrowych. W ten sposób już dziś stajemy się wzorem dla regionu, jak skutecznie łączyć zieloną transformację z technologiczną racjonalnością i zapewnić stabilność dla gospodarki XXI wieku.

Centra danych odporne na blackout

Pod koniec kwietnia w Europie doszło do jednego z najpoważniejszych blackoutów ostatnich lat, obejmującego niemal cały obszar Półwyspu Iberyjskiego. Przerwa w dostawach prądu trwała ponad dobę i dotknęła miliony osób w Hiszpanii oraz Portugalii. Zakłócenia w dostępie do energii elektrycznej sparaliżowały wiele usług publicznych oraz działalność gospodarczą w regionie.

Analiza przyczyn tej sytuacji wskazuje na złożoną sekwencję zdarzeń i brak jednej, jednoznacznej przyczyny. System energetyczny Półwyspu Iberyjskiego był w dużym stopniu oparty na odnawialnych źródłach energii, głównie fotowoltaice, która w chwili awarii odpowiadała za ponad połowę produkcji energii elektrycznej. W ciągu kilku sekund doszło do gwałtownej utraty nawet 15 GW mocy w systemie – według operatora REE, przyczyną były automatyczne odłączenia dużych bloków generacji, prawdopodobnie głównie instalacji fotowoltaicznych w południowo-zachodniej Hiszpanii, uruchomione przez zabezpieczenia w reakcji na nieokreślone zakłócenia systemowe. W efekcie powstały poważne niestabilności sieci, a automatyczne systemy bezpieczeństwa doprowadziły do odłączenia Półwyspu od reszty europejskiej sieci (Francji), co z kolei pogłębiło kryzys i zakończyło się utratą synchronizacji oraz wyłączeniem pozostałych źródeł energii. Oficjalne raporty podkreślają, że blackout był skutkiem łańcucha zdarzeń: masowych automatycznych odłączeń generacji odnawialnej, braku wystarczającej rezerwy elastyczności oraz bardzo ograniczonej liczby połączeń międzysystemowych z innymi krajami. Śledztwo w sprawie dokładnych przyczyn awarii nadal trwa, a żaden z pojedynczych czynników nie został wskazany jako wyłączny winowajca.

Skutki awarii były odczuwalne na wielu poziomach. Mieszkańcy zostali pozbawieni podstawowych udogodnień codziennego życia – nie działało oświetlenie, windy, systemy ogrzewania i chłodzenia, a także bankomaty i terminale płatnicze. Komunikacja miejska została sparaliżowana, a lokalne sklepy i firmy musiały czasowo zawiesić działalność. Dodatkowym problemem okazały się przerwy w dostępie do usług cyfrowych – przez pewien czas nie działała telefonia i internet, co w realiach cyfrowej gospodarki przełożyło się na wymierne straty finansowe i operacyjne.

Najlepiej z tą trudną sytuacją poradziły sobie jednak kluczowe sektory, takie jak centra danych. Dzięki rozbudowanym systemom zasilania awaryjnego – przede wszystkim agregatom prądotwórczym oraz układom bateryjnym – centra danych utrzymały ciągłość działania nawet podczas najgłębszego kryzysu. Profesjonalne zarządzanie systemami zasilania sprawiło, że najważniejsze usługi cyfrowe, od których zależy funkcjonowanie wielu branż i instytucji, w dużej mierze pozostały dostępne bez poważniejszych zakłóceń.

Katalizator zmian w energetyce

Kryzys energetyczny uwidocznił, jak kluczowe dla funkcjonowania współczesnej gospodarki i społeczeństwa są nieprzerwane dostawy prądu. Nic więc dziwnego, że blackout stał się impulsem do zmiany podejścia do kwestii bezpieczeństwa energetycznego zarówno w oczach opinii publicznej, jak i decydentów w wielu krajach Europy. Coraz większe wątpliwości zaczęły budzić dotychczasowe przekonania, że szybka transformacja energetyczna oparta głównie na odnawialnych źródłach wystarczy do zapewnienia stabilności systemu. Wzrost poziomu cyfryzacji i rosnące potrzeby energetyczne – szczególnie widoczne w sektorze centrów danych i branży nowych technologii – unaoczniły, jak istotne są inwestycje w pewne, niezawodne źródła energii - przy zachowaniu celów dekarbonizacyjnych.

Zmieniające się nastawienie najlepiej widać na przykładzie Niemiec i Szwajcarii. W Niemczech przez lata prowadzono politykę stopniowego wycofywania się z energetyki jądrowej. Punktem kulminacyjnym było wyłączenie ostatnich trzech reaktorów w 2023 roku. Jednak już po dwóch latach, w obliczu kryzysu energetycznego, wzrostu cen energii i narastających obaw o bezpieczeństwo systemu, nowy rząd zapowiedział odejście od tej polityki. Kanclerz Friedrich Merz nie tylko otwarcie skrytykował decyzję o rezygnacji z atomu, ale także zapowiedział inwestycje w nowe technologie, przede wszystkim w małe reaktory modułowe (SMR), mające zapewnić stabilne, niskoemisyjne źródło energii potrzebnej nowoczesnej gospodarce cyfrowej.

Podobny zwrot można zaobserwować w Szwajcarii, gdzie od 2018 roku obowiązywał zakaz budowy nowych elektrowni jądrowych. W 2024 roku, reagując na narastające obawy społeczne i gospodarcze dotyczące bezpieczeństwa dostaw energii, tamtejszy rząd zdecydował o zniesieniu tego zakazu i ogłosił plany realizacji projektów SMR. Nowe, bardziej elastyczne i skalowalne technologie mają nie tylko zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne, ale też wesprzeć rozwój takich sektorów, jak centra danych czy nowoczesny przemysł technologiczny.

O powrocie do energetyki jądrowej coraz częściej dyskutują politycy i eksperci nie tylko w Europie, lecz także na świecie. Powszechne staje się przekonanie, że stabilność i przewidywalność dostaw energii to fundament dla rozwoju gospodarki cyfrowej, a inwestycje w nowoczesne rozwiązania jądrowe – w tym SMR – są kluczowym narzędziem do realizacji tego celu. Zainteresowanie tymi technologiami rośnie również w biznesie: globalne firmy technologiczne, takie jak Google, AWS czy Microsoft, podpisują umowy na dostawy prądu z nowych, niskoemisyjnych reaktorów, widząc w nich gwarancję ciągłości operacji i przewagi konkurencyjnej",

komentuje Piotr Kowalski, dyrektor zarządzający Stowarzyszenia Polish Data Center Association.

Polska odpowiedź na wyzwania energetyczne XXI wieku

W europejskiej dyskusji na temat przyszłości energetyki Polska wyróżnia się jako państwo konsekwentnie wdrażające realne, długoterminowe rozwiązania, które odpowiadają na najważniejsze wyzwania współczesnej gospodarki. Istotnym elementem tej strategii jest inwestycja o wartości 15 miliardów euro obejmująca budowę elektrowni jądrowej o mocy 6–9 GW na północy kraju. Tak duży projekt pozwoli nie tylko znacząco obniżyć emisje w polskim sektorze energetycznym, ale przede wszystkim zapewni stabilność dostaw prądu – niezależnie od wahań pogodowych czy nieregularności produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

W Polsce trwają obecnie zaawansowane prace nad rozwojem małych reaktorów modułowych (SMR), prowadzonych przez prywatne podmioty, w szczególności w ramach współpracy Synthos i Orlenu. Tego typu innowacyjne, skalowalne technologie mogą w przyszłości stać się odpowiedzią na rosnące potrzeby rynku, zwłaszcza w kontekście rozwoju centrów danych. Dla tego sektora kluczowe znaczenie mają niezawodne, przewidywalne i niskoemisyjne źródła zasilania. SMR-y, jeśli zostaną wdrożone, mogłyby być lokalizowane bliżej odbiorców przemysłowych, oferując im większą niezależność energetyczną i mniejsze koszty przesyłu. Tendencja ta wpisuje się w światowy trend dywersyfikacji i decentralizacji systemów energetycznych.

Tak przemyślana strategia daje Polsce mocne podstawy pod rozbudowę nowoczesnej infrastruktury cyfrowej. Zarówno inwestycje w wielkoskalową energetykę jądrową, jak i rozwój SMR-ów stanowią gwarancję bezpieczeństwa energetycznego i podtrzymania konkurencyjności gospodarki w cyfrowej rzeczywistości. Stabilne, niskoemisyjne źródła energii są kluczem do dalszego napływu inwestycji w centra danych, rozwoju branży technologicznej i wdrażania zaawansowanych rozwiązań takich jak sztuczna inteligencja czy technologie chmurowe.

Wnioski płynące z niedawnej awarii na Półwyspie Iberyjskim są oczywiste: transformacja sektora energii nie może odbywać się kosztem technicznej racjonalności. Kluczowe stają się rzetelne analizy, transparentne zarządzanie siecią i miks energetyczny oparty o zrównoważone źródła gwarantujące dostępność podstawy zasilania (ang. base load) – w tym SMR. W dobie dynamicznego rozwoju centrów danych, sztucznej inteligencji i usług chmurowych, niezawodność krajowego systemu elektroenergetycznego jest filarem nowoczesnej gospodarki. Dlatego cieszy fakt, że Polska, łącząc podejście pragmatyczne z ambicjami klimatycznymi, wyrasta na lidera innowacyjnej, odpornej na kryzysy transformacji energetycznej i cyfrowej w tej części Europy. Stanowimy bowiem przykład dla innych państw poszukujących złotego środka między wzrostem gospodarczym, bezpieczeństwem i odpowiedzialnością za środowisko",

komentuje Piotr Kowalski.

Sytuacja na Półwyspie Iberyjskim dobitnie pokazała Europie, jak ważne jest zachowanie balansu pomiędzy dynamicznym rozwojem OZE, a inwestycjami w przewidywalne i stabilne technologie, takie jak energetyka jądrowa. To przypomnienie, że nawet najbardziej ambitne cele klimatyczne nie powinny przesłaniać konieczności zapewnienia ciągłości dostaw prądu, zwłaszcza w obliczu lawinowo rosnących potrzeb cyfrowych.

Monika Trojanowska

PR Consultant Linkleaders